Πώς ο πληθωρισμός θα (ξε)φουσκώσει το παγκόσμιο χρέος

Πώς ο πληθωρισμός θα (ξε)φουσκώσει το παγκόσμιο χρέος

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πώς φτάσαμε σε αυτόν τον πληθωρισμό; Δεν εννοώ τα γιγαντιαία κορωνο-πακέτα (stimulus) που διέσωσαν αεροπορικές, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και κάθε λογής πολυεθνικούς κολοσσούς, οι οποίοι σε έναν πραγματικό καπιταλισμό θα αφήνονταν καλώς ή κακώς να σκάσουν – διότι αυτό είναι στην τελική το ρίσκο του επιχειρείν, η θεμελιώδης βάση του καπιταλισμού.

Αλλά στο νεοσοσιαλιστικό μόρφωμα στο οποίο πλέον ζούμε, δεν αφήνονται να αποτύχουν, αφού το κράτος μέσω των κεντρικών τραπεζών μπαλώνει τις ζημίες με φρεσκοτυπωμένο χρήμα (με αφορμή την εκάστοτε κατάσταση έκτακτης ανάγκης – πανδημία, πόλεμο, κλιματική κρίση ή οτιδήποτε), τρέφοντας ένα υπερπληθωριστικό τέρας, σε βάρος πάντα του κατώτερου στρώματος της οικονομίας που θα κληθεί να το πληρώσει, απορροφώντας τις δήθεν παροδικές ανατιμήσεις.

Έτσι καταλύεται η θεμελιώδης αρχή του καπιταλισμού, καθώς ο κεντρικός (κρατικός-τραπεζικός) παρεμβατισμός αναλαμβάνει όλο και μεγαλύτερο ρόλο σε αυτήν την κατάντια της δυτικής οικονομίας, που δεν είναι πλέον παρά η σκιά των μεγαλείων του περασμένου αιώνα. Με άλλα λόγια, ελπίζω να έχετε μέχρι τώρα καταλάβει πως ουσιαστικά πλέον δε ζούμε σε καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο κατά τραγική ειρωνεία οι αριστεροί κομμουνιστές αρέσκονται διαρκώς βολικά να κατηγορούν για τα δεινά μας.

Αν μη τι άλλο οι φανατικοί πολέμιοι του “κακού” άπληστου καπιταλισμού (η απληστία αποτελεί εκ φύσεως ανθρώπου βασική κινητήριος δύναμη για τα μεγαλεία του) θα έπρεπε να είναι κάπως πιο χαρούμενοι, αφού ξεκάθαρα ολοένα και απομακρυνόμαστε από την ελεύθερη αγορά και οδεύουμε σε έναν κορπορατικό κρατισμό, μια σοσιαλιστική τεχνοκρατική δυστοπία, όπου κυριολεκτικά τα ΠΑΝΤΑ (κάθε λογής συναλλαγές, μισθοδοσία, φορολογία, επιδόματα, διόδια, ψήφος σε εκλογές, ράπιντ τεστ, και οσονούπω “κλιματικό” αποτύπωμα ή ό,τι άλλο καθορίζει τις ζωές μας) θα περνάνε και θα ελέγχονται από μια κεντρική αρχή – το κράτος, που μέσω των κεντρικών τραπεζών και των CBDC (ψηφιακό ευρώ/δολάριο) θα έχει συγκεντρωμένη ΟΛΗ τη δύναμη, την απόλυτη εξουσία επάνω στις ζωές μας, την οποία θα εξασκεί με το πάτημα ενός κουμπιού.

Αν δηλαδή δεν είσαι καλός πολίτης και έχασες κάποια δόση στην εφορία ή ξεπέρασες ίσως το μηνιαίο όριο “περιβαλλοντικού” αποτυπώματός σου (επειδή ήσουν κακό παιδί και οδήγησες βενζινοκίνητο ή έφαγες πολλές μπριζόλες) θα κλείνει προσωρινά η χρηματική κάνουλα για σένα ή θα σου απαγορεύονται οι πτήσεις εξωτερικού μέχρι να συμμορφωθείς. Ξέρω ότι αυτά για κάποιους φαντάζουν εξωπραγματικά ή μακρινά, αλλά η τραγική ειρωνεία είναι πως έχουν ήδη ξεκινήσει, στη Δύση (διότι στην Ασία εφαρμόζονται χρόνια τώρα).

Ήδη βιώνουμε ένα είδος social credit system όπου όσο γινόμαστε ολοένα πιο εξαρτημένοι από επιδόματα (fuel pass και λοιπά κουπόνια που παραπέμπουν σε Σοβιετία και όχι καπιταλιστική Δύση – μέχρι να φτάσουμε στο απόλυτο, ενιαίο Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα UBI).

Η Δύση αντιγράφει την Κίνα, και δικαιολογημένα, αφού η Κίνα έχει πετύχει να είναι αυτάρκης και βιώσιμη, κάτι που δεν είμαστε εμείς. Βέβαια αυτό το πέτυχε εν μέρει βασιζόμενη σε ένα σκοπιμως υποτιμημένο νόμισμα που σε συνδυασμό με τη μαζική φθηνή παραγωγή εξασφάλιζε εμπορικό πλεόνασμα χάρη στη Δύση που κατανάλωνε, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Σημασία έχει το αποτέλεσμα – ότι ο Κινέζος έχει 1,7 δισ. ανθρώπους “στρατιωτάκια” να δουλεύουν και να ζουν κάτω από άσχημες συνθήκες ποιότητας ζωής, σα μυρμήγκια για το “καλό” της αποικίας.

Ενώ ο πάλαι ποτέ κοσμοκράτορας Δυτικός να έχει καταντήσει ένα εξευτελισμένο, εξαρτημένο από κρατικά επιδόματα καταναλωτικό ζόμπι, ανίκανο να βγει μπροστά και -για μένα- καταδικασμένο να αφομοιωθεί μέχρι αφανισμού εάν δεν αντι-δράσει άμεσα. Ανίκανο να κληρονομήσει αυτή τη γη, η οποία σταδιακά κατακτάται από την Ανατολή.

Ίσως έτσι πρέπει να είναι τα πράγματα. Και ίσως είναι καλό, θα πει κανείς, που αντιγράφουμε το “δοκιμασμένο” κινεζικό μοντέλο. Μόνο που α) οι Κινέζοι βασίζονται σε ένα θεμελιώδη οικονομικό δείκτη στον οποίο η Δύση αποτυγχάνει παταγωδώς: τον πληθυσμό, και β) ακόμη κι αν πράγματι “πετύχει” αυτή η σοσιαλιστική δυστοπία τύπου Brave New World στην οποία βαδίζουμε, καλό θα είναι να ξεχάσουμε από τώρα τα μεγαλεία των 60s, 70s, 80s, 90s μέχρι και τις αρχές του 21ου αιώνα (το απόγειο του καπιταλισμού) που χάρισε στην ανθρωπότητα όλες τις ανέσεις με τις οποίες ζούμε σήμερα, τις τέχνες, την καλαισθησία, την ελευθερία – κυρίως την απόλυτη ελευθερία έκφρασης και κινήσεων, που λείπει από το κατά τα άλλα βιώσιμο οικονομικά κινεζικό μοντέλο…

Τουλάχιστον τότε θα ησυχάσουμε από όσους ορέγονται σοσιαλιστικές ουτοπίες.

«Δε θα σας ανήκει τίποτα, και θα είστε ωραίοι (και χωρίς χρέη!)»

Όλα αυτά τα έχουμε χιλιοαναλύσει μέσα από αυτήν τη στήλη. Εν μέρει ο πληθωρισμός σκοπίμως τράφηκε προκειμένου να στρώσει το έδαφος για αυτήν τη λεγόμενη οικονομική επανεκκίνηση μιας άρρωστης Δύσης. “Στο μέλλον δε θα σας ανήκει τίποτα και θα είστε ευτυχισμένοι”, είχαν δηλώσει πριν αρκετά χρόνια οι εμπνευστές άλλωστε των πολιτικών που εφαρμόζονται τις τελευταίες δύο δεκαετίες στη Δύση.

Η εξαναγκαστική στροφή προς την πράσινη ενέργεια, προς τις “πράσινες” τροφές που μας πλασάρονται σιγά σιγά, προς την οικονομία της τηλεργασίας και του διαμοιρασμού, είναι μόνο μερικές από τις πολιτικές του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ που είχε εξ αρχής ξεκαθαρίσει πως στο μέλλον “τα πάντα θα είναι δανεικά” και η ιδιοκτησία “ανύπαρκτη”.

Βέβαια, όταν λέμε ανύπαρκτη, εννοούμε για τους λίγους. Για κάτι τύπους σαν τον Bill Gates που εν μέσω πανδημίας αγόρασαν το 1/3 της καλλιεργήσιμης έκτασης της Β. Αμερικής, συν κάτι στρέμματα προς Μεσόγειο μεριά… Η ιδιοκτησία άλλωστε μετατρέπεται σιγά σιγά σε “βάρος”, αν δεν είσαι αρκετά ισχυρός να την κρατήσεις. Φόροι σαν τον ΕΦΚΑ φρόντισαν για αυτό.

Ο πληθωρισμός επίσης φρόντισε γι αυτό… Επιτάχυνε δραματικά την όλη διαδικασία της κολοσσιαίας αναδιανομής πλούτου που πραγματοποιείται, ειδικά από την πανδημία και έκτοτε. Διότι όταν τα πάντα ακριβαίνουν, αυτός που χάνει τα περισσότερα είναι αυτός που οριακά μπορούσε να τα κρατήσει εξ αρχής… Η μέση τάξη. Ο υπερπληθωρισμός είναι ο κύριος καταλύτης στη διάσπαση της μέσης τάξης.  Μια κατά τα άλλα αργή διαδικασία που εκτοξεύθηκε με αφορμή την πανδημία και τον πόλεμο (όπου τυπώθηκαν όσα δολάρια/ευρώ δεν τυπώθηκαν ποτέ), από την οποία φυσικά μόνο οι λίγοι ισχυροί επιβιώνουν (για την ακρίβεια βγαίνουν κερδισμένοι).

Αυτό που προσπαθώ να πω όπως καταλαβαίνετε, είναι πως είτε σκοπίμως είτε “καταλάθος” (για όσους τέλος πάντων είναι αρκετά αφελείς ώστε να θεωρούν πως ό,τι πράττουν οι κεντρικές τράπεζες αφήνεται στην τύχη), ο πληθωρισμός όχι απλώς εργαλειοποιήθηκε, αλλά από ένα σημείο και μετά τράφηκε και συνέχισε να τρέφεται εν γνώσει σε βάρος της μέσης τάξης. Η νομισματική πολιτική δεν είναι κάτι το τυχαίο. Είναι το Άλφα και το Ωμέγα της οικονομίας, και φυσικά ο βασικός (και μόνος ουσιαστικά) ρόλος των κεντρικών τραπεζών.

Όταν λοιπόν κι ενώ έβλεπαν πως αυτό που συμβαίνει πρόκειται να διαλύσει τη μέση τάξη της δυτικής κοινωνίας, αρπάζοντας πρακτικά την σκληρή περιουσία της (και απαξιώνοντας την αγοραστική δύναμη των καταθέσεών της), οι ίδιοι συνέχιζαν να το τροφοδοτούν με περισσότερα φρεσκοτυπωμένα χαρτάκια Μονόπολης (λέγοντας παράλληλα στα μίντια ασύστολα ψέματα περί παροδικού φαινομένου, μέχρι να… ξεφρακάρει το Σουέζ) – ε λοιπόν, δεν υπάρχουν περισσότερα να ειπωθούν.

Όπως και να έχει, σκοπίμως ή μη, το αποτέλεσμα μετράει. Κάτι που μας φέρνει στο αρχικό ερώτημα. Πώς φτάσαμε εδώ; Δε θα αναλωθώ να αποδομήσω τις μπουρδολογίες απατεώνων δήθεν οικονομολόγων και παπαγάλων σε εντεταλμένη υπηρεσία (ή απλώς άσχετων) περί πληθωρισμού ως «συνέπεια της ενεργειακής/διατροφικής/εφοδιαστικής κρίσης». Αυτό θα ήταν τόσο ανόητο όσο το να εξηγήσεις ότι τα κάρβουνα που άναψες εσύ ψήνουν τη μπριζόλα, και όχι ότι τα κάρβουνα καίνε επειδή υπάρχει μπριζόλα στη σχάρα.

Η ανωτέρω τριπλή κρίση αποτελεί ΥΠΟΠΡΟΪΟΝ του πληθωρισμού, δηλαδή υποπροϊόν της νομισματικής πολιτικής της Δύσης, και ΟΧΙ ΤΟ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ.

Όλα αυτά λοιπόν τα έχουμε πει. Το πώς πραγματικά θα φτάναμε σε αυτόν τον άκρατο πληθωρισμό, το είχαμε αναλύσει πριν καν συμβεί. Το ερώτημα είναι γιατί έθρεψαν αυτόν τον πληθωρισμό;

Εν μέρει, για να στρώσουν ίσως το έδαφος για την οικονομική επανεκκίνηση. Για να σχηματίσουν δηλαδή το μέλλον μας.

Όμως από την άλλη μεριά, το έκαναν για να «διορθώσουν» το παρελθόν. Ή μάλλον να μπαλώσουν τα εγκλήματα του παρελθόντος. Τη γιγαντιαία τρύπα του χρέους.

Πιστεύω πως το αρχικό ερώτημα απαντάται με ένα άλλο, πιο σημαντικό ερώτημα: Έχετε αναρωτηθεί τι συμβαίνει επιτέλους με το παγκόσμιο χρέος; Σίγουρα θα έχετε αναρωτηθεί. Διαρκώς ακούμε «νέο ρεκόρ για το παγκόσμιο χρέος» και διαρκώς αναρωτιόμαστε ποιος χρωστάει τελικά σε ποιον και που στο καλό θα καταλήξουν αυτά τα λεφτά (αν ποτέ αποπληρωθούν τα χρέη).

Πολλοί είναι αυτοί που πλέον θα πουν «πουθενά». Ποτέ δε θα αποπληρωθεί αυτό το χρέος. Και μάλλον έχουν δίκιο. ΠΩΣ ακριβώς ΔΕ θα αποπληρωθεί όμως αυτό το χρέος; Εδώ είναι όλη η ουσία.

Μέσω του πληθωρισμού.

Όταν οι κεντρικές τράπεζες άρχισαν για τα καλά να βουτάνε τα δάχτυλά τους στο απαγορευμένο μέλι, στραγγίζοντας ολοένα και περισσότερο αυτήν την κότα με τα χρυσά αυγά –το πανίσχυρο, αποσυνδεδεμένο πλέον από τον κανόνα του χρυσού, δολάριο– συνειδητοποίησαν πως ο πληθωρισμός που δημιουργούνταν έτρεφε μια τρύπα χρέους που διαρκώς μεγάλωνε, με εκθετικό μάλιστα βαθμό, γεγονός που σημαίνει πως πρακτικά είναι μαθηματικά αδύνατον να αποπληρωθεί ποτέ, και θα είναι για πάντα ένα διαρκώς αυξανόμενο βάρος που θα μετακυλύεται στις επόμενες γενιές.

Ο μόνος τρόπος να σταματήσει η τρέλα, θα είναι ένα κατακλυσμιαίο γεγονός που θα κάνει «reset» όχι απλώς το παγκόσμιο χρέος, αλλά το ίδιο το άρρωστο, μη βιώσιμο οικονομικό σύστημα εξ αιτίας του οποίου εξ αρχής δημιουργήθηκε αυτή η τρύπα.

Όμως για στάσου, δεν μας (τους) πολυσυμφέρει να αλλάξει το βολικό οικονομικό καθεστώς που έθρεψε γενιές νεοφεουδαρχών. Από την άλλη, δε δύναται να συνεχιστεί κιόλας, αφού η μέση τάξη (η οποία τρέφει τους ανωτέρω) πλέον συνθλίβεται σε βαθμό που δε θα μπορεί να συντηρήσει τον εαυτό της (και τους κηφήνες). Αυτό όπως είπαμε διογκώθηκε με τον άκρατο πληθωρισμό της μετα-κόβιντ εποχής. Κι αφού πατήθηκε εκείνο το κουμπί, δεν υπάρχει γυρισμός.

Η Δύση βρίσκεται σε οριακό σημείο, όχι μόνο οικονομικά, αλλά κοινωνικά, πολιτισμικά. Με έναν διαρκώς μειούμενο πληθυσμό (που αφο-μειώνεται) βρίσκεται αντιμέτωπη με τον ίδιο της τον αφανισμό, στον αιώνα που διανύουμε.

Επομένως χρειάζεται μια ριζική αλλαγή. Την αλλαγή την οποία διανύουμε, με τη μορφή αντιγραφής του βιώσιμου κινεζικού (σοσιαλιστικού) μοντέλου. Αυτό που περιγράφω πρακτικά σημαίνει πως ναι, η Δύση μεταπηδά σιγά σιγά από την πιο ελεύθερη αγορά (του παλιού καπιταλισμού) σε ένα εντελώς νέο σύστημα – ένα μίγμα κρατισμού και κορπορατισμού. Αυτό το σύστημα, κανείς δε ξέρει πως θα εξελιχθεί, αλλά μοιάζει να είναι η «μόνη λύση» για τη Δύση, σύμφωνα με τους ηγέτες μας τουλάχιστον…

Αυτό που είναι σίγουρο, είναι πως τουλάχιστον στις αρχές αυτή της δυστοπίας (όπως συμβαίνει πάντα), το μόντέλο θα είναι πιο βιώσιμο, οι λίγοι θα περνάνε σίγουρα καλά, και οι πολλοί… δε θα πεθάνουν, αλλά ούτε και θα ζουν κιόλας, θα έλεγε κανείς. Διότι μια ζωή όπου ναι μεν «βγαίνεις», αλλά οριακά, δεν είναι ζωή. Φυτοζωείς. Ήδη το βλέπουμε αυτό σε πόλεις όπως η Αθήνα, όπου η ψαλίδα έχει ανοίξει δραματικά, και η ακρίβεια είναι απαγορευτική για τον μέσο μισθό. Ακόμη τρώμε από το λίπος του παλιού καπιταλισμού, μην το ξεχνάτε… Όταν σωθεί και αυτό, θα φανεί το πραγματικά άσχημο, μη βιώσιμο πρόσωπο της κάθε Αθήνας.

Προϋπολογισμός: Ο πληθωρισμός αλλάζει τον αρχικό σχεδιασμό

No moneyno problem

Έτσι λοιπόν, έχουμε έναν Τιτανικό που βουλιάζει, μια ελίτ που πιάνει τις ελάχιστες λέμβους, και τη συντριπτική μάζα που καλά καλά δεν έχει πάρει χαμπάρι ότι το καράβι βουλιάζει.

Όταν ολοκληρωθεί η μετάβαση, και ησυχάσουν όλα (αφού βουλιάξει το πλοίο), οι εναπομείναντες θα είναι εντάξει. Θα ανασυνταχθούν και θα ζήσουν μια καλή ενδεχομένως ζωή. Για να ολοκληρωθεί όμως η μετάβαση, πρέπει πρώτα να κλείσει μια μεγάλη τρύπα. Η τρύπα του χρέους. Και συγκεκριμένα του ιδιωτικού χρέους.

Και κάπου εδώ μπαίνει στη συζήτηση ο πληθωρισμός. Διότι ο πληθωρισμός ανέλαβε όχι ακριβώς να κλείσει αυτήν την τρύπα, αλλά να την κάνει να φαίνεται μικρή.

Διότι πολύ «εκείνοι» (κεντρικές τράπεζες, Wall Street) απλά δεν άργησαν να συνειδητοποιήσουν ότι το γιγαντιαίο χρέος δεν πρόκειται ποτέ να αποπληρωθεί χωρίς τη βοήθεια του υπερπληθωρισμού, ο οποίος ουσιαστικά θα φορτώσει όλο το ιδιωτικό χρέος στο δημόσιο. Κι από εκεί και πέρα τα πράγματα θα είναι εύκολα. Θα απορροφήσει τις ανατιμήσεις η αποικία. Κοινώς, θα πληρώσουν οι μ@λ@κες.

Όταν όλοι (και εννοούμε το σύνολο των πολυεθνικών κολοσσών) χρωστάνε 10, τι κάνεις; Τα πληρώνεις; Όχι! Δημιουργείς ένα ακόμη μεγαλύτερο χρέος, αυτή τη φορά 100, οπότε τα 10 μοιάζουν πια λίγα και διαχείρισμα. Παράλληλα φορτώνεις και τα 100 στο δημόσιο ώστε να τα πληρώσει το κάτω στρώμα, τραβάς και μια επανεκκίνηση του συστήματος, ώστε να «κλειδώσει» σε μια κατάσταση όπου πλέον είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποκτήσει ή να διατηρήσει ο ανίσχυρος ακίνητη περιουσία, και καθάρισες.

Αυτός είναι ο λόγος που σε αντίθεση με τη γενιά των παππούδων μας που κατείχε γη, η συντριπτική πλειοψηφία της αντίστοιχης γενιά σήμερα αδυνατεί να κρατήσει σπίτι. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλη τη Δύση. Είναι όλο το χρέος που απορροφήθηκε μέσω του πληθωρισμού, και σε συνδυασμό με μια νέα νομισματική πολιτική που εξασφαλίζει μη ευνοϊκές για τη μέση τάξη συνθήκες (δανεισμού, εργασίας), φτάνουμε στο σήμερα. Είναι απλό, δεν είναι πολύπλοκο.

Συνοψίζοντας, ο τωρινός πληθωρισμός φουσκώνει το χρέος με τέτοιο τρόπο και σε τέτοιο βαθμό, που πρακτικά το «εξαφανίζει». Αφενός απαξιώνει την αγοραστική δύναμη της μέσης τάξης οδηγώντας σταδιακά στη ρευστοποίηση και μεταβίβαση της σκληρής περιουσίας της στους ισχυρούς, και αφετέρου μετατρέπει το ιδιωτικό χρέος των μεγάλων εταιριών σε δημόσιο, αφού με αφορμή την όποια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οι κεντρικές τράπεζες τους παρέχουν stimulus (ή QE), δηλαδή τυπώνουν αεριτζίδικο χρήμα, χρήμα που πληρώνει το κάτω στρώμα.

Παράλληλα καθώς μεταλλάσσεται το δυτικό οικονομικό σύστημα με την έλευση των CBDC και τον αυξανόμενο ρόλο των επιδομάτων (δηλαδή ένα πιο κεντρικό μοντέλο διακυβέρνησης όπου σφίγγει και περιορίζεται η ελεύθερη αγορά καθώς ευνοούνται οι όμιλοι), έχουμε το πολυπόθητο «reset» που εξασφαλίζει (υποτίθεται) τη διακοπή του πληθωριστικού τέρατος, από εδώ και πέρα.

Με άλλα λόγια, έθρεψαν έναν πληθωρισμό που θα φτωχοποιούσε τη μέση τάξη (τη μέχρι τώρα μάζα), η οποία θα απορροφούσε τις ανατιμήσεις και πρακτικά θα πλήρωνε τα χρέη των μεγάλων (αφού ξεπλένονταν ως δημόσια), ενώ παράλληλα «κλείδωσαν» το μέλλον, ώστε να είναι ακόμη πιο δύσκολη η απόκτηση περιουσίας.

Μια συμφωνία με το «Διάολο», όπου ουσιαστικά σου λέει «πλήρωσε το χρέος, για το καλό της αποικίας, κι εγώ θα φροντίσω να μην ξαναϋπάρξει χρέος. Για την ακρίβεια θα φροντίσω να μην έχεις καν ιδιοκτησία, άρα ούτε τη δυνατότητα να παράγεις χρέος».

Κι όταν λέμε «λέει», εννοούμε «εξανάγκασε» με επαίσχυντες πολιτικές, στο όνομα μιας έκτακτης ανάγκης. Και τα ψιλά γράμματα βεβαίως είναι πως α) θα υποβαθμιστεί πλήρως η ποιότητα ζωής σου προκειμένου να απορροφήσεις τις ανατιμήσεις (το χρέος) και β) θα παραμείνει σε αυτό το επίπεδο, αφού θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποκτήσεις οικονομική ανεξαρτησία (την οποία σου προσφέρει πχ η ακίνητη περιουσία).

Διότι όταν το κράτος σού παρέχει τα βασικά από όσα χρειάζεσαι, σε «ξαλαφρώνει» από ένα βάρος, αλλά σε αιχμαλωτίζει σε μια αναξιοπρεπή κατάσταση όπου είσαι εξαρτημένος κι ανήμπορος να ορίσεις την τύχη σου, είτε αυτή σημαίνει κέρδος είτε χρέος. Το κράτος είναι ένα τζίνι. Ζητάτε τη βοήθειά του, fuel και energy pass, και πλαφόν και κουπόνια; Προσέχετε τι εύχεστε…